آرام دل
آرام دل
منبع:روزنامه ايران
يكى از شاخصه هاى مشترك اديان آسمانى و حتى زمينى، تجلى و تعميق دعا و راز و نياز انفرادى و يا اجتماعى است. حال در خانه، مسجد، كليسا و يا هر جايى كه دل آرام گيرد باشد، تفاوتى ندارد. ما اگرچه در عصر اطلاعات و فناورى زندگى مى كنيم اما همچنان فرايند ايمان و اعتقادات قلبى نقش مهم و جدى در جامعه بشرى دارد، به طورى كه در بسيارى از محافل علمى و مذهبى، مسأله ايمان مذهبى و نتايج گوناگون آن در تندرستى و بهداشت روحى و فيزيكى افراد، دقت نظر انديشمندان فراوانى را به خود جلب كرده است. امروزه گرايش به راز و نيازهاى معنوى و توسل به دعا، حتى در سطح توسعه يافته ترين جوامع صنعتى به صورت يك اقبال روبه افزايش درآمده است. چنان كه ايمان در فرهنگ مذهبى مردم ما هم تضمين كننده سلامت و بهداشت روان و جسم آنان بيان شده است. موضوع ايمان مذهبى و توجه به نتايج بهداشتى و روانپزشكى آن در ده هاى اخير هم به كانون توجه، حتى در سطح كشورهايى تبديل شده است كه سال ها تلاش داشته اند تصويرى منفى از گرايش دينى مردم به خود ارائه كنند. در اين مقاله سعى شده است نقش مثبت و مفيد ارتباط با دعا و خداوند خالق و يكتا مورد كند وكاو قرار گيرد، تا راهى باشد براى كسانى كه در اين دوران دچار مادى گرايى صرف و انواع فشارهاى روانى و جسمانى شده اند.
نه عبادت بندگان نفعى براى خداوند دارد و نه گناه آنها براى خداوند ضررى دارد و نيز اگر همه مردم، قوم لوط و نوح و عاد و ثمود شوند، اين ضررى براى خداوند متعال نخواهد داشت، همچنين اگر همه مردم هم مانند انبيا و ائمه، اصحاب صفه و يا ... ابوذر زمان شوند نيز باز نفعى براى خداوند نيست و ندارد. خداوند مى فرمايد: «مرا عبادت كنيد كه عبادت من، راه مستقيم است». (۵) آيه بعدى مى فرمايد: «اهداناالصراط المستقيم، صراط الذين انعمت عليهم» يعنى راه مستقيم راهى است كه انسان را به نعمات و خوشبختى مى رساند. پس خداوند، جن و انس را نيافريده مگر براى اين كه از الذين انعمت عليهم بشود يعنى به كمال و آرامش روحى و روانى و خوشبختى برسد. خداوند بى نياز مطلق است، هدف خداوند از خلقت تمام موجودات نفع رساندن به خويش نيست بلكه تنها سعادت و كمال و آرامش و خوشبختى همه مخلوقات بويژه انسان مد نظر او است.
اگر انسان معنا و اسرار نماز را بفهمد و در هر نوبت نمازى كه مى خواند، متناسب با احوال مادى و معنوى آن را در زندگى خويش پياده كند، آن نماز براى او شيرين مى شود. در روز تاسوعا، امام حسين (ع) مى گفت كه من نماز را دوست دارم، من دعا و قرآن كريم را دوست دارم، پس، آن كسى كه معارف اين ها را بفهمد، دعا و نيايش و راز و نياز با خداوند براى او شيرين مى شود.از اين رو، در روايت هم داريم كه نماز هر كسى به اندازه اى قبول مى شود كه آن را بفهمد و هر قدر خشوع و توجه انسان در نماز بيشتر باشد ثواب آن نماز بيشتر است. انسان بايد در نماز با خدا صحبت كند، اگر چنين بود نمازش شيرين مى شود، به آرامش دست پيدا مى كند و خواندن قرآن كريم و دعا هم براى او شيرين مى شود.
در متون اسلامى، ما را به دريافت خود حقيقى خويش، فرامى خوانند، به طورى كه اين جمله معروف كاملاً شهرت يافته است: «من عرف نفسه فقد عرف ربه» (هر كس خود را شناخت، پروردگارش را شناخته است) چرا كه نفس (خود خويش) از هر حقيقتى به انسان نزديكتر است، با آن زندگى مى كند و با يادآورى آيه: (سوره الذاريات ـ ۲۱) (و در خود شما، پس مگر نمى بينيد؟) تعمق در وجود خود آن را بازمى يابد و با (سوره فصلت ـ ۵۳) (و بزودى نشانه هاى خود را در افق هاى گوناگون و در دلهايشان بديشان خواهيم نمود تا برايشان روشن گردد كه او خود حق است) به انتظار آيات مژده بخش الهى باقى مى ماند. انسان بيم دارد كه با خود حقيقى خود، بيگانه شود، زيرا اين بيگانگى به معناى نابودى و تباهى او است. (سوره حشر ـ ۱۹)، (و چون كسانى مباش (مباشيد) كه خدا را فراموش كردند و او نيزآنان را دچار خود فراموشى كرد.) «بل يريد الانسان لينجرامامه»(۶) يعنى: انسان مى خواهد آزاد باشد و با رهايى از انديشه قيامت مرتكب گناه مى شود و اين نكته جالبى است كه برخى از انسان ها، ديگران را فريب مى دهند، اما برخى خود را دچار فريب و فراموشى مى كنند، كسى كه در مسير انحراف گام برمى دارد، خود را دچار فريب و گمراهى ساخته است. و در جايى ديگر در قرآن كريم اشاره شد: «ايحسب الانسان اين يترك سدى»(۷) يعنى: آيا انسان گمان مى كند بى هدف رها مى شود؟ بدون شك آفرينش انسان، اهداف بلندى را دنبال مى كند بايد آنها را بيابيم و خود را در مسير شكوفايى قرار دهيم.
خلقت انسان و هدف غايى پروردگار از خلقت او آنقدر مهم است كه او را اشرف مخلوقات در زمين گمارده است:
«و اذقلنا للملائكه اسجدوا، لادم فسجدوا ...»(۸) يعنى: به فرشتگان گفتيم: «در برابر انسان سجده كنيد» و البته همگى سجده كردند جز شيطان كه تكبر و گردنكشى كرد و از بهشت خداوند رانده شد. انسان مى تواند به آن حد از كمال برسد كه فرشتگان به دستور خداوند، او را سجده كنند. فرشتگان در برابرانسان كامل سجده مى كنند و به حضور مؤمنان با استقامت مى رسند و به آنان مژده مى دهند. (۹)
به راستى چه چيزى موجب مى شود كه بين مؤمن وكافر فاصله افتد؟
دو ويژگى براى مؤمنان است: ۱ـ ياد خدا و معاد است كه خود مؤمن در زندگانى هميشه آرامش دارد. در سخت ترين شرايط آرامش او محفوظ است و از زندگى خود لذت مى برد.
۲ـ خدمتگزار جامعه است. (كه بحثى جداگانه مى خواهد).
و خداوند تبارك و تعالى چون مى داند كه يادش در زندگى ما چقدر مؤثر است ۵ بار ذكر مخصوص براى ما در شبانه روز مقرر نموده است و دعا كردن نيز يكى از ابزارهاى آرامش انسان و تقرب به درگاه او است. امام موسى كاظم (ع) دعايى را به يارانشان ياد دادند كه هنگام گرفتارى و حاجتمندى به دادشان برسد و كليد صندوقچه حاجاتشان باشد. اين دعا به «دعاى صريح الاجابه» شهرت دارد. و ترجمه بخشى از آن دعا: خدايا! مطمئن ترين ريسمان رسيدن به تو را كه همان توحيد است، چنگ زده ام و اعتراف مى كنم كه فقط تو لايق و سزاوار پرستشى. از هر چه توجه به غيرتوست دست كشيده ام و به هر وسوسه و انگيزه
كفر آميز شيطان پشت كرده ام.
پروردگارا من در مسيرى قرار گرفته ام كه ابتداى آن باعشق و اعتقاد به يگانگى تو شروع شده و انتهايش به گريز از هر چه غير از توست منتهى مى شود. پروردگارا در گرفتارى ها به دادم برس و گره مشكلم را خودت بازكن. از راه هايى كه به فكرم نمى رسد مرا به حاجتم برسان و يا مسيرى را كه براى اجابت خواسته ام در نظر دارم، هموار كن و مرا به آرامش واقعى برسان. ياد و ذكر خداوند متعال به معناى حاصل شدن ذات محدود آدمى به حقيقت مطلق و از آنجا،گسترش گنجايش آن و پذيرش آن چيزهايى است كه معناى محبوب در آن است.
دنيا محل آزمايش است و انسان در بوته امتحان:« انا جعلناماعلى الارض زينه لما لنبلوهم ايهم احسن (۱۰) عملاً . يعنى :
آنچه روى زمين است ، زينت براى آن قرار داديم تا انسان را بيازماييم كه چه كسانى اعمال نيكو ترى انجام مى دهند.
در زندگى دنيا، در حال آزمايش هستيم و معلوم خواهد شد چه كسى زيبايى كوتاه و ظاهرى را انتخاب مى كند و چه كسى زيبايى ماندگار و واقعى را. پرستش انسانى خداوند متعال را از كمال انسان و در ديدگاه اسلامى ، پس از آن كه نقطه كمال خداوندمتعال ، بى نهايت اعلام شد(مى شود) هرچه ميزان بندگى بالاتر و بيشتر باشد، به همان اندازه نيز ، سنجه كمال انسان بالاتر و بيشتر است.
همان طور كه مى دانيم در دين مبين اسلام هدايت دو نوع است، عقلى و تشريعى. هدايت عقلى، به منظور چيره شدن بر غرايز خويش و كنترل تأثير و نيز ساماندهى انسانى آنهاست و درعين حال ، مى كوشد كه به كمك آن انسان را از زندان چارچوب هاى مادى رها كرده و به معنويت و واقعيت زندگى آشنا سازد.
و هدايت تشريعى كه در واقع آموزه هاى وحى الهى است ، راه بصيرت و دانايى و بينايى را بر انسان مى گشايد و به نوبه خود به رشد و تقويت عقل كمك مى كند و راههايى را كه عقل در عرصه هاى مختلف بايد طى كند را مشخص مى كند.
ايمان به خدا و باور به جهان ديگر باعث مى شود كه تمام نابسامانى ها در زندگى بشر امروز از بين برود. زيرا تمام آلودگى هاى انسان و نادانى او از بى ايمانى به خدا صورت مى گيرد. « يا ايها الانسان انك كادح الهى ربك كه حافملافيه (۱۱) » يعنى : اى انسان حقا كه تو به سوى پروردگار خودبه سختى در تلاشى و او را نيز حتماً ملاقات خواهى كرد. پس نتيجه مى گيريم كه ايمان و ذكر و ياد خدا انسان را به كمال و آرامش و سعادت دو دنيا مى رساند و انسان امروز را از چنگال بدى ها و زشتى ها نجات مى دهد.
«امروزه بيشتر دانشكده هاى پزشكى ايالات متحده تصميم گرفته اند در باره رابطه معنويت و سلامت مطالعه كنند، چرا كه بيماران چنين نيازى را به آنها القا كرده اند. برابر آمارها ۷۲ درصد مردم آمريكا مصمم هستند تا با پزشكان معالج خود در باره تأثير رابطه بين ايمان و سلامت گفت وگو داشته باشند . نظرسنجى هاى شبكه اينترنتى BEL EFNETكه يك سايت اعتقادى است ، نشان مى دهد كه بسيارى از مردم معتقدند با دعا و نيايش با خدا حتى براى كسى كه پزشكان نسبت به معالجه او اميد ندارند مى توان بيمارى ها را درمان كرد. دراين سايت بيش از ۳۵ هزار نفر از افراد مذهبى عضو آن هستند و با اين ارتباط الكترونيكى به يكديگر اميد به بازگشت مجدد به زندگى مى دهند. افرادى كه دراين شبكه عضو هستند، با ديگر بيماران پيوندعميق معنوى ايجادكرده اند و نسبت به يكديگر ابراز محبت و علاقه مى كنند و با فرستادن دعاى خير و آرزوى سلامت از درگاه خدا به يكديگر اميدوارى و شوق به زندگى مى دهند. اعتقادات بيش از نيمى از مردم آمريكا سبب شده پزشكان در مورد درستى تأثير ايمان در درمان بيمارى ها تحقيق كنند. چيزى كه پيش از اين به آن اعتقادى نداشتند و پيشرفت هاى دارويى را تنها رمز سلامت مى دانستند!
و بسيارى از انجمن هاى پزشكى و دانشمندان علوم پزشكى در نقاط مختلف دنيا در جست وجو و بررسى راه هاى مؤثر متافيزيك براى درمان بيمارى ها هستند، مثلاً براى پيوند و تركيب دادن بيماران با اعتقادات مذهبى و معنوى با روش هاى پيشرفته، جان تمپلسون يكى از سرمايه داران معروف وبا سابقه اى كه ساليانه ۳۰ميليون دلار براى طرح هاى علمى سرمايه گذارى مى كند. مؤسسه ملى سلامت آمريكا هم برنامه اى را براى اختصاص دادن ۳/۵ ميليون دلار در سال هاى آينده براى تحقيق پيرامون اين شيوه درمان ترتيب داده است.
در تلاش به منظور تفاوت هاى سطح تندرستى ميان افراد مذهبى و غيرمذهبى ، دانشمندان شروع به تحليل شخصيت افراد مختلف كردند، مطالعات نشان داد كه ايمان به خدا و صبر و تحمل موجب كاهش ضربان قلب و فشار خون مى شود. همچنين اميدوارى و داشتن ديد مثبت به زندگى استرس و هيجان افراد راكاهش مى دهد و از ديدگاه روان شناسى، حيات زيستى آنهايى كه اهل گذشت و بخشش هستند و پيوسته احساس خشنودى و سلامتى دارند، دچار اضطراب كمترى نسبت به آنهايى مى شوند كه حاضر به فداكارى و احساس گذشت در زندگى نيستند. (۱۲)
آرى ، ياد خدا جانى است كه به كالبد ايمان مى دمد و اطمينان و آرامش، حركت خردمندانه و متعادل، فداكارى و ايثار، فراموشى حقارت هاى فردى و چشم گشايى به خويشتن را به دنبال دارد.
كامل ترين نكته اى كه در نظام عبادات خيلى تأثيرگذار است ذكر و ياد خداوند متعال است با اين مفهوم راه حل اصيل و نيكوترين و همه جانبه ترين پاسخ به اين غريزه ها است . ياد خدا حيات واقعى است چرا كه پيامبر اكرم(ص) مى فرمايد: « مثال كسى كه ياد خدا كند و كسى كه ياد خدا نكند، مثال انسان زنده و انسان مرده است.» و جالب است كه بدانيم تأثير حركات نماز در سلامت جسمى افراد نيز بى تأثير نيست. نتايج اوليه تحقيقات گروه مهندسى بيوپزشكى دانشگاه مالايا نشان مى دهد شيوه نماز خواندن مسلمانان براى قلب و ستون فقرات مفيد است و ظرفيت حافظه و قدرت تمركز را افزايش مى دهد. (۱۳)
ايمان به خداوند متعال ، از طريق ياد او، در وجود انسان رشد مى يابد و كاملتر مى شود و معقول مطلق را به محسوس مطلقى تبديل مى كند كه وجود آدمى را لبريز از شور و شوق و محبت مى كند و اين موجود كوچك را به جهان بسيار بزرگ پيوند مى دهد و حتى چنان او را از خود بى خود مى كند كه به مرحله اى مى رسد كه هستى محدود خود را فراموش مى كند و با خويشتنى زندگى مى كند كه گنجايش همه هستى را پيدا كرده و غرايز و خواسته هايش به طور كل با آنچه پروردگارش از او خواسته هماهنگ مى شود. انسان مؤمن با خدا و ياد او زنده است و زندگى مى كند و خدا نيز همواره او را همراهى مى كند. پيامبر اكرم (ص) در حديث قدسى مى فرمايد: «اگر بنده ام مرا پيش خود ياد كند، من نيز او را پيش خود ياد خواهم كرد.» (۱۴) قرآن كريم نيز به مؤمنان مى فرمايد: « همواره با ياد و ذكر خداوند زندگى كنيد» (۱۵) (پروردگارت را بسيار ياد كن) و در هر حال ، نشسته، خوابيده و ... همواره بهترين توشه براى شما است. (سوره اعراف ۲۰۵/) ياد خداوند آرامش كامل و احساس تمام و كمال امنيت است و انسان هرگز با ياد خداوند دچار بيم و هراس در زندگى نمى شود. حضرت محمد (ص) همواره ياران خود را به تقوى الهى راهنمايى مى كردند. حضرت از يارانش مى خواهد كه از خداوند مدد و يارى بجويند تا آنان در نيايش كردن راحت تر با خداى خود راز و نياز كنند. از امام جعفر صادق(ع) روايت شده است كه پدر بزرگوارشان امام محمدباقر (ع) همواره بسيار ذكر خدا مى گفتند و هر وقت همراه پدرشان قدم مى زدند و يا غذا مى خوردند خدا را زياد ياد مى كردند و زمانى كه با مردم سخن مى گفتند نيز از ذكر و ياد خداوند غافل نمى شدند و ذكر «لااله الاالله» را هميشه تكرار مى كردند و به ما سفارش مى كردند كه قرآن كريم را زياد بخوانيم و از كسانى هم كه قرآن خواندن بلد نبودند مى خواست كه ذكر خداوند را زياد گويند.(۱۶) حضرت رسول اكرم (ص) هميشه و همواره جز با ذكر خدا دست به هيچ كارى نمى زدند، آنچنان غرق در دعا و راز و نياز با خدا مى شدند كه گاه رداى او از بر مى افتاد و آنچنان زار گريه مى كردند كه جاى نماز ايشان خيس مى شد. به حضرت مى فرمودند : مگر خداوند همه گناهان گذشته و آينده ترا نيامرزيده است (۱۷ ) به حضرت فرمودند: « مگر من نبايد بنده سپاسگزار خداوند باشم؟» (۱۸) آن حضرت (ص )، مسلمانان را به حضور در مجالس ذاكرين فرا مى خواندند و مى فرمودند: «چنانچه گذرتان بر باغهاى بهشت افتاد، دمى بياساييد» ، گفتند: باغهاى بهشت كدام است؟ حضرت فرمودند: آنجا كه سرشار از ياد و ذكر خداوند باشد . (۱۹)
فراموشى ياد خدا زيان هاى زيادى براى مردم و جامعه دارد. قرآن كريم مى فرمايد: هركه از من (خدا) غافل شود به زندگانى سختى دچار مى شود. يا در آيه اى ديگر مى فرمايد: «هركس از ياد خداى رحمان غافل شود، شيطانى را بر او مسلط مى كنيم.» دورى از ياد خدا از سنگ دلى، بى انصافى و سختى قلب ناشى مى شود.بنابراين اگر ياد خدا از قلبى بيرون رفت ، شيطان در آن قلب جاى مى گيرد: ذكر خدا ، يعنى خدا را در همه جا و در هر زمان حاضر و شاهد بر رفتار و زندگى خود دانستن و هميشه به ياد او بودن و انجام دادن كارى كه رضايت خدا در آن باشد.آرى، با ياد خدا دلها آرام مى گيرد. پيامبر اسلام (ص) مى فرمايند: «دعا اسلحه مؤمن است». همان طور كه اسلحه از انسان در برابر دشمن و حيوانات درنده نگهدارى مى كند، دعا هم از انسان بلا را دور مى كند و به او اطمينان خاطر مى دهد . انسان با دعاكردن از درگاه خداوند مى خواهد مشكلات را از سر راه او بردارد و در انجام كارهاى خوب او را يارى و از كارهاى گناه آلود دور كند.
در مطالعه اى كه در دانشكده آمريكايى كارديولوژى انجام شده است، محققى به نام دكتر راكوف در آزمايشى كه از ۷۵۰ بيمار قلبى گرفت به اين نتيجه رسيد كه در آن گروه از بيمارانى كه با برنامه هاى موسيقى و يا دعا تقويت و درمان شده بودند، آمار مرگ ۳۰درصد كمتر از بيماران ديگر بود. آرى قرآن كريم به ما مى آموزد كه چگونه دعاكنيم و چه چيزهايى را از خداوند بخواهيم. رستگارى، هدايت به راه راست، آمرزش گناهان و ... عاقبت به خيرى در دو دنيا، همه از مصاديق بارز دعا كردن است. دعا به انسان مى آموزد كه تمام خواسته ها و آرزوها و رفتارها با خواست خدا قبول و انجام مى شود و راه رسيدن به سعادت واقعى ، تلاش و كوشش براى به دست آوردن رضايت خداوند است.
خداوند همگان را توفيق عنايت بخشد تا حق او را به جا آوريم واز بخشش ها و عطايش برخوردار گرديم و كتابش را تلاوت كنيم و به آموزه هاى آن عمل نماييم و از حلاوت يادش بهره مند شويم تا دلهايمان روشنايى و جانهايمان طراوت گيرد.
خلقت انسان به عنوان اشرف مخلوقات
به راستى هدف از خلقت انسان چيست؟ به فرموده قرآن كريم: «لقد خلقنا الانسان فى احسن تقويم، ثم رددناه اسفل سافلين» (۱) يعنى: انسان را به گونه اى آفريديم كه مى تواند به بالاترين كمال هستى برسد، اما اگر در مسير كجى قرار گرفت، از هر پستى، پست تر مى شود. آفريدگار توانا مى توانست انسان را به گونه اى بيافريند كه فقط راه خوبى را در پيش داشته باشد، اما امتياز آدمى اين است كه با آگاهى راه خود را انتخاب كند انسان بر دو راهى قرار دارد، يكى راه كمال و بالارفتن تا خدا و ديگر گمراهى و سقوط. و به فرموده قرآن: «بل الانسان على نفسه بصيره» (۲) يعنى: انسان بر نفس خود آگاه است، اگرچه گاهى عذر مى آورد. انسان به شكل مرموز داراى قدرت خودآگاهى و انتخاب است و مى تواند بر جان خود، احاطه پيدا كند و از آن آگاه شود. اين آگاهى را علم حضور مى گويند. اما شگفت تر اين كه برخى از انسان ها خودشان را فريب مى دهند و قرآن كريم به اين پديده نادر و پيچيده اشاره دارد كه هنوز براى محققان روانشناسى كاملاً شناخته شده نيست. و به فرموده قرآن كريم: «هدف از خلقت و دين سعادت براى انسان است». «ما جن و انس را نيافريديم، مگر براى آن كه مرا اطاعت و عبادت كنند.»(۳) هدف از بعثت انبيا، فرستادن كتاب آسمانى، امامت ائمه، احاديث پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) و ادعيه است. تمام اين ها خوشبختى، سعادت و كمال انسان را دربرمى گيرد، زيرا، اى مردم شما نيازمند و محتاج خداوند هستيد و او بى نياز است.(۴)نه عبادت بندگان نفعى براى خداوند دارد و نه گناه آنها براى خداوند ضررى دارد و نيز اگر همه مردم، قوم لوط و نوح و عاد و ثمود شوند، اين ضررى براى خداوند متعال نخواهد داشت، همچنين اگر همه مردم هم مانند انبيا و ائمه، اصحاب صفه و يا ... ابوذر زمان شوند نيز باز نفعى براى خداوند نيست و ندارد. خداوند مى فرمايد: «مرا عبادت كنيد كه عبادت من، راه مستقيم است». (۵) آيه بعدى مى فرمايد: «اهداناالصراط المستقيم، صراط الذين انعمت عليهم» يعنى راه مستقيم راهى است كه انسان را به نعمات و خوشبختى مى رساند. پس خداوند، جن و انس را نيافريده مگر براى اين كه از الذين انعمت عليهم بشود يعنى به كمال و آرامش روحى و روانى و خوشبختى برسد. خداوند بى نياز مطلق است، هدف خداوند از خلقت تمام موجودات نفع رساندن به خويش نيست بلكه تنها سعادت و كمال و آرامش و خوشبختى همه مخلوقات بويژه انسان مد نظر او است.
جايگاه نماز و قرآن كريم در خوشبختى انسان
متأسفانه برخى از نمازهايى را كه مى خوانيم و چيزى از آن نمى فهميم و يا متوجه معناى آن نمى شويم، براى ما خواندن دشوار مى شود و از شيرينى و حلاوت آن كاسته مى شود. متأسفانه اين عيب فرهنگى جامعه ما است.اما اگر نماز ياد خدا باشد و نمازگزار بفهمد چه مى خواند، همان الله اكبر نماز را كه مى گويد، براى او آرامش به همراه مى آورد. همين كه مى گويد: «بسم الله الرحمن الرحيم» خدايا قدرت مطلق عالم هستى، پس من تنها از تو كمك مى جويم و غير از تو كسى در زندگى من اثر ندارد، اگر جن و انس جمع شوند، اگر تو نخواهى، كارى نمى توانند از پيش ببرند.از آنجا كه خداوند حكيم است و نظام عالم هستى بر طبق حكمت الهى استوار است، انسان مى فهمد كه بايد به دنبال نيازهاى مادى خودش هم برود و به دنبال كسب روزى حلال باشد. بنابراين، توكل به خداوند، منافاتى با تلاش هاى دنيوى او ندارد.اگر انسان معنا و اسرار نماز را بفهمد و در هر نوبت نمازى كه مى خواند، متناسب با احوال مادى و معنوى آن را در زندگى خويش پياده كند، آن نماز براى او شيرين مى شود. در روز تاسوعا، امام حسين (ع) مى گفت كه من نماز را دوست دارم، من دعا و قرآن كريم را دوست دارم، پس، آن كسى كه معارف اين ها را بفهمد، دعا و نيايش و راز و نياز با خداوند براى او شيرين مى شود.از اين رو، در روايت هم داريم كه نماز هر كسى به اندازه اى قبول مى شود كه آن را بفهمد و هر قدر خشوع و توجه انسان در نماز بيشتر باشد ثواب آن نماز بيشتر است. انسان بايد در نماز با خدا صحبت كند، اگر چنين بود نمازش شيرين مى شود، به آرامش دست پيدا مى كند و خواندن قرآن كريم و دعا هم براى او شيرين مى شود.
ياد خداوند راه كمال و خوشبختى انسان
به راستى كه ياد خداوند، حقيقت پرستش، اصل نيايش و مسير كمال و روند هر چيزى است. ياد خدا، ورد موجودات هستى و حقيقت خود هستى است. ما، چه همگام و هم صدا با متون منتسب به آفريدگار هستى، در پى كشف حقيقت درون خويش و هدف هاى آفرينش آن و راه هاى رسيدنش به كمال برآييم و چه با ژرف انديشى در تأملات ذاتى خويش، به دنبال تجلى نشانه هاى خويشتن و دريافت حضورى و شهودى جوانب مختلف آن باشيم و بخواهيم از نزديك نيروها، گرايش ها، اراده و عرصه هاى فطرى آن را بازيابيم، در هر دوى اين حالت ها، نتيجه يكسان است گو اين كه ممكن است تفاوت هايى در جزئيات مربوط به اين يا آن شيوه مطرح باشد ولى آيا نمى توان اين هر دو روش را با هم به كار بريم؟در متون اسلامى، ما را به دريافت خود حقيقى خويش، فرامى خوانند، به طورى كه اين جمله معروف كاملاً شهرت يافته است: «من عرف نفسه فقد عرف ربه» (هر كس خود را شناخت، پروردگارش را شناخته است) چرا كه نفس (خود خويش) از هر حقيقتى به انسان نزديكتر است، با آن زندگى مى كند و با يادآورى آيه: (سوره الذاريات ـ ۲۱) (و در خود شما، پس مگر نمى بينيد؟) تعمق در وجود خود آن را بازمى يابد و با (سوره فصلت ـ ۵۳) (و بزودى نشانه هاى خود را در افق هاى گوناگون و در دلهايشان بديشان خواهيم نمود تا برايشان روشن گردد كه او خود حق است) به انتظار آيات مژده بخش الهى باقى مى ماند. انسان بيم دارد كه با خود حقيقى خود، بيگانه شود، زيرا اين بيگانگى به معناى نابودى و تباهى او است. (سوره حشر ـ ۱۹)، (و چون كسانى مباش (مباشيد) كه خدا را فراموش كردند و او نيزآنان را دچار خود فراموشى كرد.) «بل يريد الانسان لينجرامامه»(۶) يعنى: انسان مى خواهد آزاد باشد و با رهايى از انديشه قيامت مرتكب گناه مى شود و اين نكته جالبى است كه برخى از انسان ها، ديگران را فريب مى دهند، اما برخى خود را دچار فريب و فراموشى مى كنند، كسى كه در مسير انحراف گام برمى دارد، خود را دچار فريب و گمراهى ساخته است. و در جايى ديگر در قرآن كريم اشاره شد: «ايحسب الانسان اين يترك سدى»(۷) يعنى: آيا انسان گمان مى كند بى هدف رها مى شود؟ بدون شك آفرينش انسان، اهداف بلندى را دنبال مى كند بايد آنها را بيابيم و خود را در مسير شكوفايى قرار دهيم.
خلقت انسان و هدف غايى پروردگار از خلقت او آنقدر مهم است كه او را اشرف مخلوقات در زمين گمارده است:
«و اذقلنا للملائكه اسجدوا، لادم فسجدوا ...»(۸) يعنى: به فرشتگان گفتيم: «در برابر انسان سجده كنيد» و البته همگى سجده كردند جز شيطان كه تكبر و گردنكشى كرد و از بهشت خداوند رانده شد. انسان مى تواند به آن حد از كمال برسد كه فرشتگان به دستور خداوند، او را سجده كنند. فرشتگان در برابرانسان كامل سجده مى كنند و به حضور مؤمنان با استقامت مى رسند و به آنان مژده مى دهند. (۹)
به راستى چه چيزى موجب مى شود كه بين مؤمن وكافر فاصله افتد؟
دو ويژگى براى مؤمنان است: ۱ـ ياد خدا و معاد است كه خود مؤمن در زندگانى هميشه آرامش دارد. در سخت ترين شرايط آرامش او محفوظ است و از زندگى خود لذت مى برد.
۲ـ خدمتگزار جامعه است. (كه بحثى جداگانه مى خواهد).
و خداوند تبارك و تعالى چون مى داند كه يادش در زندگى ما چقدر مؤثر است ۵ بار ذكر مخصوص براى ما در شبانه روز مقرر نموده است و دعا كردن نيز يكى از ابزارهاى آرامش انسان و تقرب به درگاه او است. امام موسى كاظم (ع) دعايى را به يارانشان ياد دادند كه هنگام گرفتارى و حاجتمندى به دادشان برسد و كليد صندوقچه حاجاتشان باشد. اين دعا به «دعاى صريح الاجابه» شهرت دارد. و ترجمه بخشى از آن دعا: خدايا! مطمئن ترين ريسمان رسيدن به تو را كه همان توحيد است، چنگ زده ام و اعتراف مى كنم كه فقط تو لايق و سزاوار پرستشى. از هر چه توجه به غيرتوست دست كشيده ام و به هر وسوسه و انگيزه
كفر آميز شيطان پشت كرده ام.
پروردگارا من در مسيرى قرار گرفته ام كه ابتداى آن باعشق و اعتقاد به يگانگى تو شروع شده و انتهايش به گريز از هر چه غير از توست منتهى مى شود. پروردگارا در گرفتارى ها به دادم برس و گره مشكلم را خودت بازكن. از راه هايى كه به فكرم نمى رسد مرا به حاجتم برسان و يا مسيرى را كه براى اجابت خواسته ام در نظر دارم، هموار كن و مرا به آرامش واقعى برسان. ياد و ذكر خداوند متعال به معناى حاصل شدن ذات محدود آدمى به حقيقت مطلق و از آنجا،گسترش گنجايش آن و پذيرش آن چيزهايى است كه معناى محبوب در آن است.
دنيا محل آزمايش است و انسان در بوته امتحان:« انا جعلناماعلى الارض زينه لما لنبلوهم ايهم احسن (۱۰) عملاً . يعنى :
آنچه روى زمين است ، زينت براى آن قرار داديم تا انسان را بيازماييم كه چه كسانى اعمال نيكو ترى انجام مى دهند.
در زندگى دنيا، در حال آزمايش هستيم و معلوم خواهد شد چه كسى زيبايى كوتاه و ظاهرى را انتخاب مى كند و چه كسى زيبايى ماندگار و واقعى را. پرستش انسانى خداوند متعال را از كمال انسان و در ديدگاه اسلامى ، پس از آن كه نقطه كمال خداوندمتعال ، بى نهايت اعلام شد(مى شود) هرچه ميزان بندگى بالاتر و بيشتر باشد، به همان اندازه نيز ، سنجه كمال انسان بالاتر و بيشتر است.
همان طور كه مى دانيم در دين مبين اسلام هدايت دو نوع است، عقلى و تشريعى. هدايت عقلى، به منظور چيره شدن بر غرايز خويش و كنترل تأثير و نيز ساماندهى انسانى آنهاست و درعين حال ، مى كوشد كه به كمك آن انسان را از زندان چارچوب هاى مادى رها كرده و به معنويت و واقعيت زندگى آشنا سازد.
و هدايت تشريعى كه در واقع آموزه هاى وحى الهى است ، راه بصيرت و دانايى و بينايى را بر انسان مى گشايد و به نوبه خود به رشد و تقويت عقل كمك مى كند و راههايى را كه عقل در عرصه هاى مختلف بايد طى كند را مشخص مى كند.
ايمان به خدا و باور به جهان ديگر باعث مى شود كه تمام نابسامانى ها در زندگى بشر امروز از بين برود. زيرا تمام آلودگى هاى انسان و نادانى او از بى ايمانى به خدا صورت مى گيرد. « يا ايها الانسان انك كادح الهى ربك كه حافملافيه (۱۱) » يعنى : اى انسان حقا كه تو به سوى پروردگار خودبه سختى در تلاشى و او را نيز حتماً ملاقات خواهى كرد. پس نتيجه مى گيريم كه ايمان و ذكر و ياد خدا انسان را به كمال و آرامش و سعادت دو دنيا مى رساند و انسان امروز را از چنگال بدى ها و زشتى ها نجات مى دهد.
«امروزه بيشتر دانشكده هاى پزشكى ايالات متحده تصميم گرفته اند در باره رابطه معنويت و سلامت مطالعه كنند، چرا كه بيماران چنين نيازى را به آنها القا كرده اند. برابر آمارها ۷۲ درصد مردم آمريكا مصمم هستند تا با پزشكان معالج خود در باره تأثير رابطه بين ايمان و سلامت گفت وگو داشته باشند . نظرسنجى هاى شبكه اينترنتى BEL EFNETكه يك سايت اعتقادى است ، نشان مى دهد كه بسيارى از مردم معتقدند با دعا و نيايش با خدا حتى براى كسى كه پزشكان نسبت به معالجه او اميد ندارند مى توان بيمارى ها را درمان كرد. دراين سايت بيش از ۳۵ هزار نفر از افراد مذهبى عضو آن هستند و با اين ارتباط الكترونيكى به يكديگر اميد به بازگشت مجدد به زندگى مى دهند. افرادى كه دراين شبكه عضو هستند، با ديگر بيماران پيوندعميق معنوى ايجادكرده اند و نسبت به يكديگر ابراز محبت و علاقه مى كنند و با فرستادن دعاى خير و آرزوى سلامت از درگاه خدا به يكديگر اميدوارى و شوق به زندگى مى دهند. اعتقادات بيش از نيمى از مردم آمريكا سبب شده پزشكان در مورد درستى تأثير ايمان در درمان بيمارى ها تحقيق كنند. چيزى كه پيش از اين به آن اعتقادى نداشتند و پيشرفت هاى دارويى را تنها رمز سلامت مى دانستند!
و بسيارى از انجمن هاى پزشكى و دانشمندان علوم پزشكى در نقاط مختلف دنيا در جست وجو و بررسى راه هاى مؤثر متافيزيك براى درمان بيمارى ها هستند، مثلاً براى پيوند و تركيب دادن بيماران با اعتقادات مذهبى و معنوى با روش هاى پيشرفته، جان تمپلسون يكى از سرمايه داران معروف وبا سابقه اى كه ساليانه ۳۰ميليون دلار براى طرح هاى علمى سرمايه گذارى مى كند. مؤسسه ملى سلامت آمريكا هم برنامه اى را براى اختصاص دادن ۳/۵ ميليون دلار در سال هاى آينده براى تحقيق پيرامون اين شيوه درمان ترتيب داده است.
در تلاش به منظور تفاوت هاى سطح تندرستى ميان افراد مذهبى و غيرمذهبى ، دانشمندان شروع به تحليل شخصيت افراد مختلف كردند، مطالعات نشان داد كه ايمان به خدا و صبر و تحمل موجب كاهش ضربان قلب و فشار خون مى شود. همچنين اميدوارى و داشتن ديد مثبت به زندگى استرس و هيجان افراد راكاهش مى دهد و از ديدگاه روان شناسى، حيات زيستى آنهايى كه اهل گذشت و بخشش هستند و پيوسته احساس خشنودى و سلامتى دارند، دچار اضطراب كمترى نسبت به آنهايى مى شوند كه حاضر به فداكارى و احساس گذشت در زندگى نيستند. (۱۲)
آرى ، ياد خدا جانى است كه به كالبد ايمان مى دمد و اطمينان و آرامش، حركت خردمندانه و متعادل، فداكارى و ايثار، فراموشى حقارت هاى فردى و چشم گشايى به خويشتن را به دنبال دارد.
كامل ترين نكته اى كه در نظام عبادات خيلى تأثيرگذار است ذكر و ياد خداوند متعال است با اين مفهوم راه حل اصيل و نيكوترين و همه جانبه ترين پاسخ به اين غريزه ها است . ياد خدا حيات واقعى است چرا كه پيامبر اكرم(ص) مى فرمايد: « مثال كسى كه ياد خدا كند و كسى كه ياد خدا نكند، مثال انسان زنده و انسان مرده است.» و جالب است كه بدانيم تأثير حركات نماز در سلامت جسمى افراد نيز بى تأثير نيست. نتايج اوليه تحقيقات گروه مهندسى بيوپزشكى دانشگاه مالايا نشان مى دهد شيوه نماز خواندن مسلمانان براى قلب و ستون فقرات مفيد است و ظرفيت حافظه و قدرت تمركز را افزايش مى دهد. (۱۳)
ايمان به خداوند متعال ، از طريق ياد او، در وجود انسان رشد مى يابد و كاملتر مى شود و معقول مطلق را به محسوس مطلقى تبديل مى كند كه وجود آدمى را لبريز از شور و شوق و محبت مى كند و اين موجود كوچك را به جهان بسيار بزرگ پيوند مى دهد و حتى چنان او را از خود بى خود مى كند كه به مرحله اى مى رسد كه هستى محدود خود را فراموش مى كند و با خويشتنى زندگى مى كند كه گنجايش همه هستى را پيدا كرده و غرايز و خواسته هايش به طور كل با آنچه پروردگارش از او خواسته هماهنگ مى شود. انسان مؤمن با خدا و ياد او زنده است و زندگى مى كند و خدا نيز همواره او را همراهى مى كند. پيامبر اكرم (ص) در حديث قدسى مى فرمايد: «اگر بنده ام مرا پيش خود ياد كند، من نيز او را پيش خود ياد خواهم كرد.» (۱۴) قرآن كريم نيز به مؤمنان مى فرمايد: « همواره با ياد و ذكر خداوند زندگى كنيد» (۱۵) (پروردگارت را بسيار ياد كن) و در هر حال ، نشسته، خوابيده و ... همواره بهترين توشه براى شما است. (سوره اعراف ۲۰۵/) ياد خداوند آرامش كامل و احساس تمام و كمال امنيت است و انسان هرگز با ياد خداوند دچار بيم و هراس در زندگى نمى شود. حضرت محمد (ص) همواره ياران خود را به تقوى الهى راهنمايى مى كردند. حضرت از يارانش مى خواهد كه از خداوند مدد و يارى بجويند تا آنان در نيايش كردن راحت تر با خداى خود راز و نياز كنند. از امام جعفر صادق(ع) روايت شده است كه پدر بزرگوارشان امام محمدباقر (ع) همواره بسيار ذكر خدا مى گفتند و هر وقت همراه پدرشان قدم مى زدند و يا غذا مى خوردند خدا را زياد ياد مى كردند و زمانى كه با مردم سخن مى گفتند نيز از ذكر و ياد خداوند غافل نمى شدند و ذكر «لااله الاالله» را هميشه تكرار مى كردند و به ما سفارش مى كردند كه قرآن كريم را زياد بخوانيم و از كسانى هم كه قرآن خواندن بلد نبودند مى خواست كه ذكر خداوند را زياد گويند.(۱۶) حضرت رسول اكرم (ص) هميشه و همواره جز با ذكر خدا دست به هيچ كارى نمى زدند، آنچنان غرق در دعا و راز و نياز با خدا مى شدند كه گاه رداى او از بر مى افتاد و آنچنان زار گريه مى كردند كه جاى نماز ايشان خيس مى شد. به حضرت مى فرمودند : مگر خداوند همه گناهان گذشته و آينده ترا نيامرزيده است (۱۷ ) به حضرت فرمودند: « مگر من نبايد بنده سپاسگزار خداوند باشم؟» (۱۸) آن حضرت (ص )، مسلمانان را به حضور در مجالس ذاكرين فرا مى خواندند و مى فرمودند: «چنانچه گذرتان بر باغهاى بهشت افتاد، دمى بياساييد» ، گفتند: باغهاى بهشت كدام است؟ حضرت فرمودند: آنجا كه سرشار از ياد و ذكر خداوند باشد . (۱۹)
نتيجه
زندگى مشكلات و گرفتاريها و سختى ها و شيرينى ها و خوشى هاى زيادى دارد. انسان هرقد قوى باشد، نمى توانددر برابر سختى هاى زندگى به تنهايى ايستادگى كند. با ياد خدا تمام گرفتاريها و مشكلات زندگى در نظر انسان ساده و كوچك مى شود و تمام غم و غصه ها به اتمام مى رسد و جاى آن را آرامش و اطمينان مى گيرد. قرآن كريم در برخى از آيات مى فرمايد: كه ياد خدا آرامش دلهاست و عواملى كه موجب فراموشى از ياد خدا مى شوند نام مى برد. مثل كسب ، تجارت ، ثروت ، اموال ، فرزندان، قدرت ، رياست ، ولى ياد مى آورد كه افراد بزرگ هيچ وقت از ياد خداوند غافل نمى شوند.فراموشى ياد خدا زيان هاى زيادى براى مردم و جامعه دارد. قرآن كريم مى فرمايد: هركه از من (خدا) غافل شود به زندگانى سختى دچار مى شود. يا در آيه اى ديگر مى فرمايد: «هركس از ياد خداى رحمان غافل شود، شيطانى را بر او مسلط مى كنيم.» دورى از ياد خدا از سنگ دلى، بى انصافى و سختى قلب ناشى مى شود.بنابراين اگر ياد خدا از قلبى بيرون رفت ، شيطان در آن قلب جاى مى گيرد: ذكر خدا ، يعنى خدا را در همه جا و در هر زمان حاضر و شاهد بر رفتار و زندگى خود دانستن و هميشه به ياد او بودن و انجام دادن كارى كه رضايت خدا در آن باشد.آرى، با ياد خدا دلها آرام مى گيرد. پيامبر اسلام (ص) مى فرمايند: «دعا اسلحه مؤمن است». همان طور كه اسلحه از انسان در برابر دشمن و حيوانات درنده نگهدارى مى كند، دعا هم از انسان بلا را دور مى كند و به او اطمينان خاطر مى دهد . انسان با دعاكردن از درگاه خداوند مى خواهد مشكلات را از سر راه او بردارد و در انجام كارهاى خوب او را يارى و از كارهاى گناه آلود دور كند.
در مطالعه اى كه در دانشكده آمريكايى كارديولوژى انجام شده است، محققى به نام دكتر راكوف در آزمايشى كه از ۷۵۰ بيمار قلبى گرفت به اين نتيجه رسيد كه در آن گروه از بيمارانى كه با برنامه هاى موسيقى و يا دعا تقويت و درمان شده بودند، آمار مرگ ۳۰درصد كمتر از بيماران ديگر بود. آرى قرآن كريم به ما مى آموزد كه چگونه دعاكنيم و چه چيزهايى را از خداوند بخواهيم. رستگارى، هدايت به راه راست، آمرزش گناهان و ... عاقبت به خيرى در دو دنيا، همه از مصاديق بارز دعا كردن است. دعا به انسان مى آموزد كه تمام خواسته ها و آرزوها و رفتارها با خواست خدا قبول و انجام مى شود و راه رسيدن به سعادت واقعى ، تلاش و كوشش براى به دست آوردن رضايت خداوند است.
خداوند همگان را توفيق عنايت بخشد تا حق او را به جا آوريم واز بخشش ها و عطايش برخوردار گرديم و كتابش را تلاوت كنيم و به آموزه هاى آن عمل نماييم و از حلاوت يادش بهره مند شويم تا دلهايمان روشنايى و جانهايمان طراوت گيرد.
پاورقى:
۱ ـ قرآن كريم، سوره تين ، آيات ۴ و ۵
۲ ـ قيامه ۱۴/
۳ ـ الذاريات ۵۶/
۴ ـ فاطر ۱۵/ ۵ـ يس ۶۱/
۶ ـ قيامه ۵/
۷ ـ قيامه ۳۶/
۸ ـ بقره ۳۴/
۹ ـ فصلت ۳۰/
۱۰ ـ كهف ۷/
۱۱ـ اسراء ۶/
۱۲ـ «جام جم »، درمانگاه خدا كجاست؟ پنج شنبه ۶ آذر، ،۱۳۸۲ ص ۱۲
۱۳ـ «ايران»، علم و زندگى ۲۴ ذيقعده ۱۴۲۷
۱۴ـ «مصباح المتعجد ، شيخ طوسى ، ص ۵۸۲
۱۵ـ آل عمران ۴۱/
۱۶ـ «اصول كافى ، شيخ كلينى » ج ،۲ ص ۴۹۹
۱۷ـ اشاره به سوره مبارك فتح، آيات ۱ و۲
۱۸ ـ «بخارى، مسلم ترمذى
۱۹ـ «مصابيح السنه» ، بغوى ، ج،۱ ص ۱۴۹
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}